وبلاگ حقوقی وحید آقائیان

با توجه به تغییر و تحول های فراوان در دنیای کنونی و توسعه ی فناوری اطلاعات در قرن 21 وپیچیدگی های این عرصه و امکان سوء استفاده های فراوان از آن موجب اهمییت پرداختن به این موضوع می شود به گونه ای که فضای مجازی با تمام شئوون در زندگی روزمره مردم رخنه کرده در این راستا علم حقوق به عنوان حامی عدالت و موجد توازن در جامعه انسانی هر آ نچه را که کوچکترین  خدشه ای به این توازن وارد نماید تحت پوشش قرار داده و سعی در رفع یا پیشگیری در آثار نامطلوب آن می نماید همچنین بشر در طول حیات خود با دوره های گوناگونی از تحول و تکامل مواجه بوده است زمانی کشاورزی محوریت داشت اما پس از مدتی زمزمه های محوریت یافتن عنصر دیگری شنیده شد این عنصر که در همان دوران صنعتی واجد ارزش بودن خود را به اثبات رسانیده بود به تدریج خود را به آنجایی رسانید که انسان را از دوران صنعتی به دوران پسا مدرن رساند این عنصر فناوری اطلاعات نام دارد و می توان گفت که اگر وجود نداشت بشر به این سطح از رشد نمی رسید.

تعریف جرایم سایبری

جرایم سایبری جرم‌هایی هستند که در محیط سایبر بوجود می‌آیند، که در این نوشته به تعریف محیط سایبر که یک محیط مجازی می‌باشد و به ویژگی محیط سایبر، و چگونگی ایجاد جرایم که  در فضای سایبر کپی عین اصل می‌باشد و انواع مجرمین محیط سایبر شامل هکرها، کرکرها، فریک‌های تلفن و انواع جرم‌های ممکن بانام سایبرکرایم ودرمورد جرم آینده با نام تروریسم سایبرکه مانند تروریست‌های معمولی  دارای انگیزه‌های ی برای ارتکاب  جرایم هستند و همچنین بحران سازهای سایبر شامل ویروسها، عنکبوتهای موتورهای جستجو و پالس‌های الکترومغناطیسی، کرم‌ها و بمب‌های منطقی و در مورد پلیس سایبر که مطابق با خاص بودن جرم‌های سایبر، نیاز به آموزش‌های خاص دارند، همچنین پیشگیری وضعی از جرایم سایبر ، استفاده از آن  و مقابله با جرایم رایانه ای و در آخر در مورد روشهای امنیت شبکه و داده ها می پردازیم.

جرایم مرتبط با محتوا را می توان به طور خاص و عام تعریف کرد: جرایم مرتبط با محتوا در مفهوم خاص عبارت است از جرایمی که از طریق محتویات غیرقانونی علیه عفت یا اخلاق عمومی یا سلامت جسمی یا روانی اشخاص یا شخصیت معنوی آنان ارتکاب می یابد. در این تعریف، رکن مادی جرایم در محیط سایبر تحقق می‌یابد اما آثار آن در محیط خارجی نمود پیدا می‌کند؛ مثل توهین یا افترا نسبت به دیگری از طریق سیستم رایانه‌ای. جرایم مرتبط با محتوا در مفهوم عام شامل جرایمی می‌شود که در آنها داده محتوا یا وسیله ارتکاب جرم است مثل محتویات متضمن ویروس رایانه ای یا داده محتوا، هدف جرم قرار می‌گیرد؛ مثل تخریب یا جعل محتویات رایانه‌ای و یا اینکه به معنای دقیق کلمه نه وسیله ارتکاب جرم است و نه هدف آن و بلکه به صورت ماهیت نامشروع و غیرقانونی در می‌آید و اثرات خود را در محیط خارجی بروز می‌دهد. در این حالت از یک طرف محتویات غیرقانونی، وسیله ارتکاب جرم نیستند؛ زیرا با تحقق و عینیت یافتن این محتویات چه به صورت ایجاد و چه به صورت انتشار یا ارایه یا ذخیره، جرم تحقق یافته است و در واقع وسیله اثرگذاری بر جامعه یا اشخاص خارج از محیط سایبر است. از طرف دیگر محتویات غیرقانونی هدف مجرم نیستند؛ چون ماهیتاً بی‌ارزش و غیرقانونی و در نتیجه غیرقابل حمایت هستند و به لحاظ همین خصیصه جرم علیه آنها صورت نمی‌پذیرد و در این جا هدف جرم جامعه یا اشخاص خارج از سیستم رایانه‌ای هستند. به هر حال  محتویات غیرقانونی نفساً و ذاتاً جرم محسوب می‌شوند، مشروط بر اینکه موضوع افعالی چون تولید، انتشار، ذخیره، ارایه و قرار بگیرد و وجود این محتویات بر صفحه رایانه حکایت از ایجاد و انتشار آنها داشته و گویای وقوع جرایم مرتبط با محتوا خواهد بود. در نتیجه منظور از جرایم مرتبط با محتوا در این تحقیق جرایم مرتبط با محتوا در مفهوم خاص است.

شناسایی  جرایم مرتبط با محتوا

شناسایی جرایم مرتبط با محتوا با توجه به اینکه اصطلاح کاملاً جدیدی است به دو طریق صورت می‌گیرد: نخست از طریق تعریف این اصطلاح و دوم از لحاظ علل انتخاب این عنوان. محتوا معادل واژه Content است و به طور شفاف و دقیق در سیستم رایانه‌ای و اینترنتی از واژه‌هایی همچون داده (Data) و  اطلاعات (Information) متمایز نگشته است.  بنابراین قبل از شناسایی محتوا یا داده محتوا باید مفهوم داده و اطلاعات شناخته شوند. داده رایانه‌ای هر نمادی از وقایع، اطلاعات، اشکال یا مفاهیم است که قابل ایجاد یا ارایه یا انتشار یا پردازش در سیستم رایانه‌ای باشد. اوصاف عمده داده رایانه‌ای را می‌توان به این صورت بیان کرد که: اولاً وماً متضمن بیان مفهوم یا اطلاعات قابل درک نیست و ایجاد یک خط یا نقطه یا حرف به معنای ایجاد یا ارایه داده خواهد بود. ثانیاً همواره دارای ارزش مالی نیست و بلکه بسیاری از داده‌های رایانه‌ای دارای ارزش اقتصادی  نبوده و قابلیت داد و ستد ندارند که عموماً این نوع از داده‌ها را می‌توان بر دو قسم، تقسیم بندی کرد:

الف) داده‌های نامفهوم و ناکارآمد: داده‌هایی هستند که به طور جداگانه بیانگر اطلاعات یا مفاهیم قابل درک نیستند و به تنهایی قابلیت پردازش یا استفاده در سیستم رایانه‌ای ندارند مانند یک نقطه یا یک حرف.
ب) داده‌های غیرقانونی: داده‌های هستند که به لحاظ ماهیت مجرمانه‌اشان صرفاً در راستای اهداف و مقاصد غیرقانونی به کار می‌آیند و استفاده مجاز و قانونی در محیط سایبر از آنها ممکن نیست؛ مانند محتویات مستهجن یا محتویات متضمن هتک حرمت و افترا. ثالثاً همیشه در مرئی و منظر کاربر سیستم رایانه‌ای یا استفاده کننده از آن قرار نمی‌گیرد؛ به این معنی که عملکرد سیستم رایانه‌ای از آن حیث که در محیط مجازی قرار دارد جز با داده‌‌های رایانه‌ای میسر نیست و داده رایانه‌ای چه آشکار و چه به صورت پنهان، عمل پردازش یا سایر فعالیت‌های مربوطه را انجام می‌دهد. قسمتهای زیادی از این فعالیتها هرگز بر صفحه رایانه آشکار نمی‌شود و از ایــن حیــث، تشخیــص جــرایم ارتکابی علیه آنان یا از طریق آنان که به جرایم پنهان محیط سایبر(Hiding Crimes) مشهور هستند، بسیار مشکل است.

اطلاعات رایانه‌ای عبارت است از داده، متن، تصویر، صدا، کد، پایگاه داده، هر گونه نرم افزار ایجاد شده یا قابل انتقال یا ذخیره در سیستم رایانه‌ای است که بیانگر واقعیت قابل درکی باشند. با توجه به این تعریف به نظر می‌رسد که اطلاعات رایانه‌ای عام‌تر از داده رایانه‌ای باشد. اما باید گفت در تفکیک این دو اصطلاح اختلاف نظر وجود دارد؛ از یک طرف می‌توان گفت که داده‌های ناکارآمد و نامفهوم متضمن هیچگونه اطلاعاتی نیستند و نتیجتاً اطلاعات محسوب نمی‌شوند و از سوی دیگر می‌توان ادعا داشت که کد یا صدا یا امواج مغناطیسی یا حتی پایگاه داده در زمره اطلاعات محسوب می‌شوند و حال آنکه اطلاق داده بر آنها بدون اشکال نیست. به همین دلیل در فضای سایبر عزم جدی در تفاوت‌گذاری نسبت به این دو اصطلاح وجود ندارد و غالباً به جای همدیگر استعمال می‌شوند. با توجه به توضیحات فوق، محتوا یا داده محتوا، نسبت به داده و اطلاعات مفهوم خاص‌تری دارد. محتوا ناظر به پیکربندی داده‌ها یا اطلاعات رایانه‌ای است که حالتی گسترده تر و کلان‌تر نسبت به آنها دارد.  محتوا در واقع مضمون داده‌ها و اطلاعات است از آن حیث که اولاً از طریق پردازش داده رایانه‌ای ایجاد می‌شود ثانیاً به نحو غالب ناظر به تصویر یا صوت یا نوشته است که نتیجتاً قابل دیدن و شنیدن به وسیله انسان هستند، به عنوان مثال یک تصویر از منظره طبیعی یا یک عکس از انسان در سیستم رایانه‌ای، داده محتوا محسوب می‌شود که از طریق داده رایانه‌ای، پردازش شده و مضمون و معنای مشخصی از داده را ارایه می‌کند. این داده محتوا ممکن است قانونی باشد یا غیرقانونی و غیرقانونی بودن محتوا یا ناظر  به ذات محتوا است یا ناظر به فعل محتوا. محتوای غیرقانونی ذاتی، محتوایی است که صرفاً در راستای اهداف غیرقانونی و نامشروع یا در راستای ارتکاب جرم ایجاد یا ذخیره یا  ارایه می‌گردد که خصیصه برجسته آن بی ارزش و  غیر اقتصادی بودن است؛ مانند محتویات هرزه یا محتویات متضمن توهین یا افترا. محتوای غیرقانونی فعلی، محتوایی است که عملکرد آن عموماً یاجرم است یا  برای ارتکاب جرایم رایانه‌ای به کار می‌آید. با این خصیصه که  این قسم از  محتویات رایانه‌ای ذاتاً بی‌ارزش و ناکار آمد نیستند و به طور قانونی نیز می‌توان از آنها استفاده کرد؛ مثل ویروس‌ها یا کرم‌های رایانه‌ای.جرایم مرتبط با محتوا (content Related crime) اصطلاح جدیدی است که پس از تصویب کنوانسیون جرایم محیط سایبر بوداپست در سپتامبر 2001 (که فصل 3 این کنوانسیون با عنوان جرایم مرتبط با محتوا» متمایز شده است) به طور رسمی و فراگیر وارد حقوق کیفری کشورهای جهان شد. جرایم مرتبط با محتوا مولود حقوق کیفری رایانه‌ای است که البته کلاه برخی از جرایم ارتکابی در محیط واقعی را بر سر کرده است و اگر از عنوان جرایم مرتبط با محتوا و محدوده آن بگذریم، تقریباً در زیر مجموعه مباحث مربوط به جرایم مرتبط با محتوا، با جرایم سنتی مواجه هستیم.